5ส และ 5s เป็นกระบวนหนึ่งของกระบวนการผลิตเพื่อช่วยทำให้ทำงานเป็นเรียบร้อย
5ส หมายถึง การจัดระเบียบและปรับปรุงที่ทำงาน สถานประกอบกิจการ และงานของตนด้วยตนเอง เพื่อก่อให้เกิดสภาพแวดล้อมการทำงานที่ดี ปลอดภัย มีระเบียบเรียบร้อย มีคุณภาพและประสิทธิภาพ โดยใช้วิธี สะสาง สะดวก สะอาด สุขลักษณะ และสร้างนิสัย
5ส มาจากคำย่อ “5S” ซึ่งเป็นอักษรตัวแรกในภาษาญี่ปุ่น 5 คำคือ
- 1. Seiri ( เซริ ) = สะสาง (ทำให้เป็นระเบียบ) คือการแยกให้ชัดเจนระหว่างของที่จำเป็นต้องใช้กับของที่ไม่จำเป็นต้องใช้ ของที่ไม่จำเป็นต้องใช้ต้องขจัดทิ้งไป กล่าวกันว่าการเพิ่มประสิทธิภาพนั้น ต้องเริ่มจาก สะสาง
- 2. Seiton ( เซตง ) = สะดวก (วางของในที่ที่ควรอยู่) คือ การจัดวางของที่จำเป็นต้องใช้ให้เป็นระเบียบสามารถหยิบฉวยใช้งานได้ทันที กล่าวกันว่า ให้ใช้หลัก ” สะดวก ” นี้ เพื่อกำจัดความสูญเปล่าของเวลาในการ ค้นหา ” สิ่งของ”
- 3. Seiso ( เซโซ )= สะอาด (ทำความสะอาด) คือการปัดกวาดเช็ดถูสถานที่ สิ่งของ อุปกรณ์ เครื่องมือ เครื่องจักร ให้สะอาดอยู่เสมอ ไม่มีเศษขยะ ไม่ให้สกปรกเลอะเทอะ ” สะอาด ” คือพื้นฐานของการยกระดับคุณภาพ
- 4. Seiketsu ( เซเคทซึ ) = สุขลักษณะ (รักษาความสะอาด) คือ การรักษาและปฏิบัติ 3 ส ได้แก่ สะสาง สะดวก และสะอาดให้ดีตลอดไป ก้าวแรกของความปลอดภัยเริ่มจากการรักษาความสะอาด หรือ ” สุขลักษณะ ” นี่เอง
- 5. Shitsuke ( ซึทซึเคะ ) = สร้างนิสัย (ฝึกให้เป็นนิสัย) คือ การรักษาและปฏิบัติ 4 ส หรือสิ่งที่กำหนดไว้แล้วอย่างถูกต้องจนติดเป็นนิสัย